Intruzivni magmatizam (plutonizam)

Sve stijene konsolidirane procesima intruzivnog magmatizma (u Zemljinoj unutrašnjosti) nazivaju se plutoni. Po svom obliku i odnosima sa okolnim stijenama, postoji nekoliko osnovnih tipova intruzivnih magmatskih tijela, odnosno plutona.

Ilustracija vrsta plutona data je na Fig. 1.  Batolit je najveća vrsta plutona,

Nedefiniranog oblika, dimenzija i prostiranja u dubinu, koja „siječe“ okolne stijene u koje je utisnut.

Veliki plutoni mogu imati površinu i više stotina km2. Batoliti obično nastaju procesima parcijalnog topljenja, tako što se utiskivanjem magma u pliće dijelove litosfere topi okolni stijenski materijal i formira batolit. Otuda batoliti imaju vrlo nepravilan i često nedefiniran oblik i veličinu. Štok je nepravilan batolit, ali manjih dimenzija (do 10 km).  Dajk je „stupast“ ili „slojevit“ pluton koji siječee slojeve okolnih stena, odnosno u diskordantnom je položaju u odnosu na njih (Fig. 5.).  Dajkovi su obično vezani za frakture i puktotine. Sil je isto kao i dajk „stupast“ ili „slojevit“ pluton, ali za razliku od sila ne siječee slojeve okolnih stena, nego je saglasan i paralelan sa njima (konkordantan) (Fig. 2.). Granit je najčešći tip intruzivnih magmatskih stijena.

 

Fig.1. Vrste intruzivnih magmatskih tela – plutona

 

 

Vrlo je bitno shvatiti vezu između intruzivnog i efuzivnog magmatizma, odnosno između plutona i vulkana. Naime, ispod svakog vulkana nalazi se sistem magmatskih tijela putem kojih magma dospijeva na površinu Zemlje.  Kada efuzivna aktivnost prestane, dolazi do konsolidacije (očvršćivnaja) magme u dubini i formairanja različitih tiova plutona.

 

Fig. 2. Izdanci plutona. Lijevo: dajk; desno: sil.